Most Dangerous Trek : भारतात अनेक प्रकारचे किल्ले आहेत आणि जवळजवळ सर्वच किल्ले त्यांच्या भव्य रचना, सुरक्षा आणि उत्कृष्ट वास्तूसाठी प्रसिद्ध आहेत. पण ट्रेकिंगसाठी सर्वाधिक लोकप्रिय अशा कोणत्याही किल्ल्याबद्दल तुम्ही कधी ऐकले आहे का? आज आम्ही तुम्हाला महाराष्ट्रातील अशाच एका किल्ल्याबद्दल सांगत आहोत, ज्यावर जाण्यासाठी जगातील सर्वात धोकादायक ट्रेकिंग करावा लागतो. आम्ही ज्याबद्दल बोलत आहोत तो म्हणजे महाराष्ट्रातील नाशिक येथे असलेल्या हरिहर किल्ला.
हरिहर किल्ल्याची चढाई केवळ कठीणच नाही तर अतिशय धोकादायक देखील आहे. हरिहर किल्ला, ज्याला हरिहरगड देखील म्हणतात, हा किल्ला सह्याद्रीच्या पर्वत रांगेत वसलेला आहे. हा डोंगरी किल्ला नाशिकपासून 41 किमी, इगतपुरीपासून 43 किमी, त्र्यंबकेश्वरपासून 22 किमी आणि कसारापासून 51 किमी अंतरावर आहे. या किल्ल्याची चढण ही पूर्णपणे उभी चढण असल्यामुळे ती धोकादायक आहे, हा किल्ला पाहण्यासाठी वर्षभर पर्यटक येत असतात.
महाराष्ट्राला गुजरातशी जोडणाऱ्या गोंडा घाटातून व्यापारी मार्गांचे रक्षण करण्यासाठी हा किल्ला बांधण्यात आला होता. हा किल्ला 9व्या ते 14व्या शतकादरम्यान बांधला होता. गडाच्या स्थापनेनंतरच तो आक्रमकांच्या ताब्यात गेला. अहमदनगर सुलतानाच्या अधिपत्याखाली येणाऱ्या किल्ल्यांमध्ये या किल्ल्याचाही समावेश होता. १६३६ मध्ये या किल्ल्याबरोबरच इतर काही किल्लेही शाहजी भोंसले यांनी मुघल सेनापती खान जमाल यांच्या स्वाधीन केले. 1818 मध्ये त्र्यंबक सल्तनत कोसळली तेव्हा ते ब्रिटिश सत्तेच्या स्वाधीन करण्यात आले. त्यावेळी या किल्ल्याबरोबरच इतर 16 किल्लेही इंग्रज कॅप्टन ब्रिक्सने ताब्यात घेतले होते.
उंच पायऱ्या आणि त्यावर चढण्याचा थरारक अनुभव देणाऱ्या या किल्ल्यावर चढताना अनेक नैसर्गिक धबधबे दिसतात. तसेच किल्ल्याच्या माथ्यावरून अनेक पर्वतरांगा स्पष्टपणे दिसतात. उत्तरेला वाघेरा किल्ला आणि दक्षिणेला कावनई आणि त्रिंगलवाडी किल्ला दिसतो.
हरिहर गडाच्या वर एक शिव मंदिर, याशिवाय येथे हनुमानजींचे मंदिर आहे. गडाच्या माथ्यावर जाण्यासाठी रॉक क्लाइंबिंग करावे लागते. गडावर चढण्यासाठी एकूण 117 पायऱ्या आहेत. प्रत्येक शिडीवर खड्डे केले जातात, जेणेकरून ट्रेकर्सला चांगली पकड मिळू शकेल.
गडाच्या शिखरावरून आजूबाजूचे दृश्य अतिशय विलोभनीय आहे. विशेषतः पावसाळ्यात त्याचे सौंदर्य अनेक पटींनी वाढते. तुम्हाला गडाच्या माथ्यावर असलेल्या मंदिराजवळ एक तलाव देखील दिसेल जो ‘पुष्कर्णी तीर्थ’ म्हणून ओळखला जातो. या तलावाचे पाणी इतके स्वच्छ आहे की लोक हे पाणी पिण्यासाठी देखील वापरू शकतात.
हरिहरचा किल्ला समुद्र सपाटीपासून सुमारे 3676 फूट उंचीवर बांधलेला हा किल्ला प्रामुख्याने वॉच टॉवर म्हणून बांधण्यात आला होता. येथून केवळ शत्रूंवर आणि त्यांच्या सर्व हालचालींवर नजर ठेवली जात नव्हती, तर इथून वातावरण आणि पावसाचा अंदाज घेतला जात होता. या किल्ल्यावर उन्हाळ्यात राजघराण्यांचा मुक्काम असायचा, त्यामुळे त्यांना थंडावा मिळत असे.
किल्ल्याच्या शिखरावर दोन खोल्या आहेत ज्यात 10 ते 12 लोक सहज राहू शकतात. हरिहर किल्ला चढताना माकडांपासून विशेष काळजी घ्यावी लागते. कारण ते तुमच्या वस्तूंवर झडप घालू शकतात आणि या स्नॅचिंग दरम्यान तुमचा तोल जाऊ शकतो.
हा किल्ला चढायला तुम्हाला 2-3 तास लागू शकतात आणि तेवढाच वेळ खाली उतरायला. खाली उतरणे याच वाटेने आहे. त्यामुळे खडकाळ पायऱ्यांवर उतरताना विशेष काळजी घ्यावी लागते. हरिहर किल्ल्याची चढाई त्याच्या पायथ्याशी असलेल्या निर्गुणपाडा गावातून सुरू होते.
गडावर कधी आणि कसे पोहोचायचे?
लोक वर्षभर हरिहर किल्ल्यावर ट्रेकिंग करत राहतात, पण इथे पोहोचण्याचा सर्वोत्तम काळ म्हणजे ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी. पण तुम्हाला हवे असल्यास पावसाळ्यातही तुम्ही हरिहरगड किल्ल्याला भेट देऊ शकता. त्यावेळी आजूबाजूची हिरवळ आणि निसर्गरम्य नजारे बघायला मिळतील.
जर तुम्ही पावसाळ्यात हा किल्ला चढायचा विचार केला असेल तर तुम्हाला जास्त सावध राहण्याची गरज आहे, कारण यावेळी निसरड्यामुळे चढणे खूप अवघड असते आणि कधी कधी जीवाला धोका असतो.