Best Places to visit in Pune : द क्वीन ऑफ द डेक्कन म्हणून ओळखले जाणारे पुणे हे महाराष्ट्रातील दुसरे मोठे शहर आहे. छत्रपती शिवरायांचे हे ऐतिहासिक शहर महाराष्ट्राची सांस्कृतिक राजधानी देखील आहे. या शहरातील भव्य ऐतिहासिक किल्ले, समुद्र किनारा, हिरवाई आणि अनेक वाहणारे धबधबे तुम्हाला या शहराकडे आकर्षित करतात. पुणे तुम्हाला समृद्ध इतिहास आणि आधुनिकतेचे मिश्रण देते. जर तुम्ही भीमाशंकर ज्योतिर्लिंगाला भेट देऊन पुण्याला भेट देण्याचा विचार करत असाल, तर आज आम्ही या लेखात तुम्हाला पेशव्यांच्या वारशाची ओळख करून तसेच भारताच्या समृद्ध संस्कृतीचा अनुभव देणार आहोत. चला क्षणभरही न घालवता पुण्याबद्दल काही खास गोष्टी जाणून घेऊया.
शनिवार वाडा पॅलेस
पुण्यातील प्रमुख पर्यटन स्थळांपैकी एक असलेले शनिवार वाडा पॅलेस हे पेशवे राजांचे निवासस्थान होते. इथेच बाजीराव-मस्तानीची अधुरी प्रेमकहाणी आणि काशीबाईच्या दु:खाची कहाणी घडली. पेशव्यांच्या साम्राज्याचा उदय आणि शेवट शनिवार वाडा पॅलेसमध्ये झाला. राज्य मिळवण्याच्या लोभापोटी मराठ्यांचे पाचवे पेशवे १६ वर्षीय नारायणराव यांना बेदम मारहाण करण्यात आली. त्यामुळे त्याचा आत्मा या किल्ल्यात भरकटतो आणि किल्ल्याच्या चार भिंतींमध्ये भितीदायक किंकाळी गुंजतात, त्यामुळे या किल्ल्याचा समावेश भारतातील सर्वाधिक झपाटलेल्या ठिकाणांमध्ये देखील होतो.
हा राजवाडा 7 मजली उंच आहे, त्याला 5 दरवाजे आहेत, मस्तानी दरवाजा, दिल्ली दरवाजा, खिडकी दरवाजा, गणेश दरवाजा, जांभूळ दरवाजा किंवा नारायण दरवाजा. या राजवाड्याचे मुख्य आकर्षण म्हणजे ‘लोटस फाउंटन’ ही अप्रतिम कलाकृती आहे, ज्यामध्ये कमळाच्या फुलात 16 पाकळ्या तयार केल्या आहेत. शनिवार वाडा सकाळी 8.00 ते संध्याकाळी 6.30 पर्यंत खुला असतो. येथे भारतीयांसाठी 5 रुपये प्रति व्यक्ती प्रवेश शुल्क आहे. संध्याकाळच्या लाईट आणि साउंड शोसाठी वेगळे शुल्क आहे. किल्ल्याच्या आत खाण्यापिण्याची व्यवस्था नाही त्यामुळे खाण्यापिण्याची सोय सोबत ठेवा.
आगा खान पॅलेस
पुण्यातील सुंदर पर्यटन स्थळांपैकी येरवडा येथे असलेला आगा खान पॅलेस ही त्याच्या नावापेक्षा वेगळी ऐतिहासिक वास्तू आहे. ऑगस्ट १९४२ ते मे १९४४ या काळात महात्मा गांधी, कस्तुरबा गांधी आणि महादेव देसाई (गांधींचे सचिव) या राजवाड्यासदृश इमारतीत तुरुंगात होते. यासोबतच मीराबेन, प्यारेलाल नायर, सरोजिनी नायडू आणि डॉ. सुशीला नायर यांसारख्या महान स्वातंत्र्यसैनिकांनाही इंग्रजांनी येथे देत ठेवले होते. हिरव्यागार झाडांनी वेढलेला १९ एकर परिसरात वसलेला, इटालियन वास्तुकलेने बनवलेला हा राजवाडा तुम्हाला नक्कीच आवडेल. 1892 मध्ये सुलतान मुहम्मद शाह आगा खान तिसरा याने दुष्काळग्रस्त लोकांना मदत करण्यासाठी हा महाल बांधला होता.
लाल महाल पुणे
पुण्यात असलेला छत्रपती शिवाजी महाराजांचा लाल महाल हा भारतातील सर्वात प्रसिद्ध स्मारकांपैकी एक आहे. हे 1643 मध्ये सम्राट शिवाजीचे वडील शहाजी यांनी बांधले होते. छत्रपती शिवाजी महाराजांचे बालपण याच वाड्यात गेले आणि त्यांचा विवाह सईबाईंशी येथे झाला. या लाल महालात शिवाजी महाराज आणि शाहिस्तेखान यांच्यात ऐतिहासिक लढाई झाली. शाहिस्तेखानाने लाल महालाच्या खिडकीतून पळून जाण्याचा प्रयत्न केला, तेव्हा छत्रपती शिवाजींनी त्याची बोटे कापली. शिवाजी महाराजांच्या जीवनातील काही महत्त्वाच्या घटना लाल महालाच्या भिंतींवर मोठ्या तैलचित्रांसह चित्रित केल्या आहेत.
शिवनेरी किल्ला
जुन्नरजवळ असलेला शिवनेरी किल्ला हे पुण्यातील एक प्रमुख ठिकाण आहे. 19 फेब्रुवारी 1630 रोजी या किल्ल्यात थोर मराठा सम्राट शिवाजी यांचा जन्म झाला. शिवनेरी किल्ला त्रिकोणाच्या आकारात बांधला गेला आहे, सर्व बाजूंनी खड्ड्याने वेढलेला आहे, सुमारे 3500 फूट उंच आहे. मुख्य किल्ल्याला भेट देण्यासाठी पहिले सात दरवाजे ओलांडले की, या किल्ल्याचे संरक्षण किती अभेद्य होते हे पाहून तुम्ही थक्क व्हाल. किल्ल्याचे मुख्य आकर्षण म्हणजे तरुण छत्रपती शिवाजी आणि त्यांची आई जिजाबाई यांचा पुतळा. किल्ल्याच्या मध्यभागी बदामी तालब नावाचा तलाव आहे. किल्ल्यातील सर्वात सुंदर दृश्य म्हणजे गंगा आणि यमुना नावाचे दोन झरे, ज्यात वर्षभर पाणी असते. तुमच्याकडे जास्त वेळ असेल तर तुम्ही शिवनेरी टेकडीवरील भैरवगड, चावंड जीवधन आणि जुमनेरसह इतर किल्ल्यांनाही भेट देऊ शकता.
पश्चिम घाट पुणे
नैसर्गिक सौंदर्य पाहण्याचे ठिकाण पुण्याजवळील पश्चिम घाट हे पुण्यातील सर्वात खास पर्यटन स्थळ आहे. युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळामध्ये त्याचा समावेश करण्यात आला आहे. विस्तीर्ण हिरवेगार पर्वत, घनदाट जंगले, सुंदर खोल दऱ्या आणि धबधबे हा पुण्याच्या पश्चिम घाटातला एक सुखद अनुभव आहे. पुण्याजवळील सह्याद्री पर्वताचे विलक्षण नैसर्गिक नजारे पाहण्यासाठी तुम्ही जरूर जावे.
पार्वती टेकडी मंदिर
पार्वती टेकडी, पुण्यातील प्रमुख मंदिरांपैकी एक, समुद्रसपाटीपासून 2100 फूट उंचीवर आहे. पुण्यातील सर्वात जुने वारसा पार्वती टेकडी मंदिर 1674 ते 1818 दरम्यान बांधले गेले. ही पुण्यातील सर्वात जुनी हेरिटेज वास्तू असल्याचे सांगितले जाते. या मंदिराजवळ भगवान विष्णू, भगवान गणेश, भगवान देवेश्वर, भगवान विठ्ठल आणि देवी रुक्मिणी यांची मंदिरे आहेत. याच टेकडीवर पेशवे शासक बाळाजी बाजीराव यांनी किकरी युद्धात इंग्रजांचा पराभव केला. या टेकडीवरून पुणे शहराचे सुंदर दृश्य दिसते. जवळच पार्वती संग्रहालय आहे, जे पेशवे राजांची हस्तलिखिते, शस्त्रे, तलवारी, तोफा, नाणी आणि चित्रे प्रदर्शित करते.
सिंहगड किल्ला
पुण्यातील सर्वात आकर्षक पर्यटन स्थळ म्हणजे 2000 वर्षांपूर्वी बांधलेला सिंहगड किल्ला. हा किल्ला समुद्रसपाटीपासून 4300 फूट उंचीवर बांधला आहे. हा किल्ला पूर्वी कोंढाणा दुर्ग म्हणून ओळखला जात असे. इसवी सन १६७० मध्ये सुभेदार तानाजी मालुसरेजी यांनी आपला मुलगा रायबाच्या लग्नाला प्राधान्य न देता कोंढाणा किल्ल्यावर हल्ला केला. कोंढाणा किल्ला “स्वराज्यात” सामील झाला, पण तानाजी शहीद झाला. हे ऐकून छत्रपती शिवाजी म्हणाले, “किल्ला जिंकला, पण माझा “सिंह” राहिला नाही. यानंतर शिवाजी महाराजांनी तानाजी मालुसरे यांच्या स्मरणार्थ कोंढाणा किल्ल्याचे नाव बदलून सिंहगड केले. या सिंहगड किल्ल्याला भेट देणे हा एक अविस्मरणीय प्रवास आहे. या किल्ल्याला भेट देताना आजूबाजूचे अप्रतिम नैसर्गिक सौंदर्य पाहून तुमचा रोम रोम फुलून येईल. या किल्ल्यावरून विस्तीर्ण सह्याद्रीच्या डोंगररांगांचे सौंदर्य पाहून तुम्ही थक्क व्हाल.
राजगड किल्ला
समुद्रसपाटीपासून 4600 फूट उंचीवर असलेला राजगड किल्ला पुणे शहरापासून सुमारे 60 किलोमीटरवर बांधला गेला आहे. हा किल्ला 26 वर्षे छत्रपती शिवाजी महाराजांची राजधानी होता. १६४६ ते १६४७ च्या दरम्यान छत्रपती शिवाजी महाराजांनी तोरणा किल्ल्यासह हा किल्ला आदिलशहाकडून जिंकून घेतला आणि त्याचा नूतनीकरण करून किल्ल्याचे नाव ‘राजगड’ असे ठेवले. किल्ल्यामध्ये शिवाजीचा मुलगा राजाराम छत्रपती, त्यांची पत्नी सईबाई यांचा मृत्यू आणि अफझलखानाच्या डोक्याचे किल्ल्यात दफन अशा अनेक ऐतिहासिक घटनांचा साक्षीदार आहे. लोकप्रिय ट्रेकिंग स्पॉट्सपैकी एक म्हणजे राजगड किल्ला ज्यामध्ये उध्वस्त राजवाडे, पाण्याची मोठी टाकी आणि प्राचीन अवशेष आहेत.
पेशवे गार्डन प्राणीसंग्रहालय
पेशवे गार्डन प्राणीसंग्रहालय हे कुटुंबासह पुण्यात भेट देण्यासाठी एक आदर्श ठिकाण आहे. 1870 मध्ये माधवराव पेशवे यांनी ते बांधले होते. येथे मुले बोटिंग, हत्तीची सवारी आणि टॉय ट्रेनचा आनंद लुटतात. या प्राणीसंग्रहालयात विविध प्रकारचे प्राणी, पांढरे वाघ, हरिण, हत्ती आणि अनेक प्रकारचे साप आणि रंगीबेरंगी पक्षी आढळतात. १७व्या शतकात बांधलेले गणेशाचे मंदिरही याच बागेत आहे. या उद्यानात काही आनंददायी वेळ घालवून तुमचा सर्व थकवा दूर करू शकता.
पाताळेश्वर गुहा मंदिर
पाताळेश्वर गुहा मंदिर, पुण्यातील एक अद्भुत आणि आकर्षक पर्यटन स्थळ आहे, हे सुमारे 1000 वर्षे जुने आहे. पुण्यातील शिवाजीनगर रोडवर नदीच्या पलीकडे हे प्राचीन मंदिर आहे. हे मंदिर ८व्या शतकात डोंगर कापून बांधले गेले. या मंदिराच्या लेण्या अजिंठा आणि एलोरा लेण्यांसारख्या आहेत. पाताळेश्वर मंदिराच्या प्रवेशद्वारावर अतिशय सुंदर आकर्षक कलाकृती कोरण्यात आल्या आहेत. मंदिरात भगवान शिव आणि नंदी पाहून मनाला शांती मिळते. येथील कलात्मक खोल गुहा आणि आजूबाजूला पसरलेली हिरवाई पाहून रोमांचित व्हाल.
राजा दिनकर केळकर संग्रहालय
पुण्यातील सर्वोत्कृष्ट पर्यटन स्थळांपैकी एक असलेल्या राज दिनकर केळकर संग्रहालयाची स्थापना 1962 मध्ये झाली. या संग्रहालयात अनेक प्राचीन आणि दृश्यमान वस्तू आहेत. पेशवे राजांच्या तलवारी, उत्तम काम असलेली प्राचीन तांब्याची भांडी, कारागीर कपडे आणि देवाच्या मूर्तींचा मोठा संग्रह आहे. याशिवाय संगीत वाद्ये, हस्तिदंती बुद्धिबळ बोर्ड, मसाले, कंदील, पेट्या यांचाही समावेश आहे. या संग्रहालयात संगीतशास्त्र आणि ललित कला संस्था देखील स्थापन करण्यात आल्या आहेत.
पुण्यात भेट देण्यासारखी इतर ठिकाणे
जर तुमच्याकडे जास्त वेळ असेल तर पुण्यातील सारस बाग, शिंदे की छत्री, खडकवासला धरण, पानशेत वॉटर पार्क, ओशो आश्रम, आदिवासी संग्रहालय, राष्ट्रीय युद्ध संग्रहालय, महात्मा फुले संग्रहालय, बंड गार्डन इत्यादी ठिकाणे पाहण्यासाठी चांगली ठिकाणे आहेत.
पुण्यात खरेदी करण्याची ठिकाणे
पुणे ही सर्व अर्थसंकल्पीय लोकांची बाजारपेठ आहे. तुम्ही स्वस्त कपड्यांसाठी एमजी रोड, तुळशीबाग आणि लक्ष्मी रोडच्या पारंपारिक बाजारपेठांमधून आधुनिक कपडे आणि इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे खरेदी करू शकता. पुणे अनेक लहान-मोठ्या मॉल्सने भरलेले आहे, जिथे तुम्ही तुमच्या बजेटनुसार खरेदी करू शकता.
पुण्याचे प्रसिद्ध स्थानिक खाद्यपदार्थ
पुण्यातील स्थानिक रेस्टॉरंट्स विविध प्रकारचे स्वादिष्ट पदार्थ देतात. इथल्या अप्रतिम ‘मालवणी’ जेवणाचा आस्वाद घ्यायला विसरू नका. पुण्यातील गल्ल्या, बाजारपेठा आणि गल्ल्यांमध्ये मिळणारी पावभाजी, भेळ पुरी, मिसळ पाव, वडा पाव, पोहे, पिठल्याची भाकरी, दाबेली आणि पुरणपोळी खाण्याचा तुम्हाला आनंद मिळेल.